2020 Kasaulogan sa IP Sunday: Talagsaon

Karong semanaha, sa Ikaduhang Dominggo sa Oktubre, ang tibuok Simbahang Katoliko sa Pilipinas magsaulog na usab sa Indigenous Peoples Sunday kon Adlaw sa mga Lumad. Ang IP Sunday gipasiugdahan sa Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP). Gihimo ang unang pagsaulog sa 1978, human matukod ang Episcopal Commission on Tribal Filipinos (ECTF), nga karon mao ang Episcopal Commission on Indigenous Peoples (ECIP), niadtong 1977.

Ang tumong sa IP Sunday nahasulod diha sa Acts and Decrees of the Second Plenary Council of the Philippines (PCP 2, 1991) nga nagpahinumdum sa mga Kristyanos nga Katoliko nga sukwahi sa atong paningkamot nga mahimong gawasnon ug magpuyo sa kaugalingnan isip usa ka nasud (sovereignty), dunay atong mga katagi-nasud nga nawani, ug gani nagawngan, sa mayoryang Pilipino (cf. 377). Kining mga tawhana karon kaliwat niadtong wala moyukbo sa mga kolonyalista. Sila maoy gitawag nato sa iningles nga Indigenous Peoples, IP. Diha sa PCP 2, nag-una sa listahan sa Special Concerns ang Tribal Filipinos, nga maoy gitawag kanila sa wala pa gigamit ang pulong “Indigenous Peoples” gikan sa United Nations. Ang mga IPs mga “minorities” kay sagad wala hatagi og angayang pagtagad diha sa nanghinobrang kabalaka nato alang sa kaayohan sa tanan (cf. 375). Ang atong angayang buhaton mao ang madasigong pagsuporta, pagpatunhay, ug pagpapaspas sa proseso sa balaod alang kanila ug pagbarug uban kanila aron ang ilang yutang kabilin, kultura, katungod, ug katalahuron sa ilang palibot mapanalipdan, maampingan, ug mapalambo (cf. 379).

Matag tuig, ang pagsaulog sa IP Sunday dunay tema. Karong 2020, ang tema gihubad ngadto sa Bisaya alang sa taga-Mindanao ug Visayas ngadto sa Panagduyog-ambitay, Panaghiusa, Pagmisyon Uban sa Katawhang Lumad. Matag tuig sab, ang IP Sunday gisaulog sa daghang mga diyosesis, parokya ug Lumadnong Katilingban sa tibuok nasud. Unsa bay nakalahi o nakahimong talagsaon sa pagsaulog sa IP Sunday sa 2020?

Ikawalong tuig karon sa atong pagpangandam alang sa 2021, ang ika-500 ka tuig nga pagka-Kristyanos sa Pilipinas. Ang matag tuig gikan sa 2013 dunay gipahinungdan. Subay sa National Pastoral Consultation on Church Renewal (NPCCR, Enero 2021), ang 2019-2020 gitagana sa Kaobispohan sa Pilipinas alang sa Year of Ecumenism and Inter-Religious Dialogue. Niadtong 2018, pinasikad sa pag-ambitay diha sa ilang national convention, ang mga Obispo sa Episcopal Commission on Indigenous Peoples (ECIP) ug ang mga Diocesan Coordinators sa Indigenous Peoples Apostolate (IPA) mipadala’g sulat-hangyo ngadto sa CBCP President, Most Rev. Romulo G. Valles, DD, nga iapil ang Indigenous Peoples diha sa 2019– 2020 nga kasaulogan. Pinirmahan ni Most Rev. Prudencio P. Andaya, Jr. CICM, DD, ang ECIP Chairman niadtong tuiga, ang sulat mipasabot ngano. Ania ang pipila ka puntos nga gihubad ngadto sa Binisaya:

… Kay dunay hinanaling panginahanglan sa pagsusi sa kahimtang sa 10 ka milyon o labaw pa nga mga Katawhang Lumad sa tibuok nasud…. Ang mga Katolikong Pilipino kinahanglang mopahiuli sa ilang lumadnong kabilin gikan sa ilang mga katigulangan nga tanan mga Lumadnong Pilipino sa pag-abot sa mga kolonyalista….

… Kay bisan og nakalahutay ra ang ilang kultura, naghimo kini sa mga Lumad nga mosapihig sa ilang pagka-sila tungod kay mingtuhop na man diha kanila ang pagpakaubos sa kaugalingon ug pagtamay sa ilang dignidad.

Si Archbishop Jose A. Cabantan, DD sa Cagayan de Oro, mipadayag og konkretong kahimtang sa mga Lumad diha sa iyang homiliya atol sa pagsaulog sa golden jubilee karong tuiga sa kanhi niya diyosis sa Malaybalay:

… Dinhi sa lalawigan, dunay usa ka katilingban nga mibiya sa ilang dapit. Mibakwit sila tungod sa sigeng kagubot tali sa pwersa sa panggamhanan ug sa mga rebelde diha sa ilang lugar. Nagpuyo sila sa hilit nga kabukiran sa San Fernando, Bukidnon. Tungod ning armadong kagubot, anaa sila karon sa mga ginama-gama nga balay…. Sobra usa ka tuig na sila diha karon. Hunahunaa kuno, sukwahi kaayo nga ang unang mga molupyo ning lalawigan mao na hinooy walay pinuy-anan karon.

… Duna pay ubang mga katilingban nga nag-ilaid sa kalisud bisan pa’g anaa sila sa ilang yutang kabilin aron lang makakaon sa adlaw-adlaw. Daghan kanato modayon pag-ingon nga kabus sila kay tapulan, apan dili baya; walay pagkakapoy silang nagtanom og lagutmon, naggama og mga handicrafts, ug nagbaligya sa ilang mga abot diha sa merkado. Aron sila makabaligya kinahanglan mobaktas sila’g mga duha ka oras unà makaabot sa lungsod. Apan subo nga ang ilang mga produkto paliton lang sa mga dyambolero ug negosyante sa mubo nga presyo, ug binlan lang sila og dili halos makasuporta sa ilang kaugalingon ug sa pamilya….

Maayong hinuktokan ang iyang pangutana ug pamalandong:

Ang maong mga panghitabo diha sa mga Katilingbang Lumad … mahinungdanon diha sa atong pagsaulog sa ika-500 ka tuig sa pagka-Kristyanos…. Una sa tanan, makapangutana kita unsay nag-abog kanila ngadto sa pagpuyo sa taliwala sa lasang. Wala nato ilimod nga dunay mga IP nga na-propesyonal na ug tag-as mga ranggo sa ilang kaugalingong propesyon. Apan ang mga katilingban nga napidpid ngadto sa kadaplinan makapahinuklog kanato. Kulturanhon ba ni? Nakapabilin hinoon sila sa ilang kultura. O produkto ba ni sa way pagka-tagbaw nga kauhaw sa ginansya nga maoy nakapuo sa ilang kalasangan ug pinuy-anan? Nausab gyod ang ilang pamaagi sa kinabuhi ug busa misaka sila ngadto sa mas habog nga dapit. Kanunay man silang gukdon sa kalamboan nga langyaw sa ilang pamaagi sa pagpakabuhi, nga mahimong hulga kanila.

Sa unahang bahin sa iyang homiliya, miingon siya: Makapangutana kita, Nganong nawad-an man sila’g kapuy-an sa ilang kaugalingong pinuy-anan? Stay at home, stay safe – ang tambag ngadto sa tanan karong dunay COVID – 19. Pero, diha sa ilang “home”, ang mga Lumad nahasol hinoon?

Salamat sa Dios ug sa CBCP. Ang 2019-2020 nausab ngadto sa Year of the Ecumenism, Inter-Religious Dialogue, ug Indigenous Peoples. Dialogue Towards Harmony ang tema niini. Ang CBCP Pastoral Letter alang ning tuiga nagpasabot nga ang kinapungkayang tuyo sa dialogue mao nga ang tibuok katawhan magpuyo sa kahapsay ug magbaton og inigsoonay nga gugma. Pagtahud sa usa’g-usa luyo sa panaglahi ug “paghigugma sa atong silingan sama sa paghigugma sa atong kaugalingon”(Mk. 12:31), ug pagpanalipod sa mga katungod ug kagawasan sa tanang katawhan maoy konkretong pagpuyo niini.

Subay niini ang tema sa 2020 IP Sunday – Panagduyog-ambitay, Panaghiusa, Pagmisyon Uban sa Katawhang Lumad. Mao nga ang sulat-hangyo sa ECIP-IPA nagpadayag ning mga hangyo:

• Mausab unta ang pagtan-aw ug pagtagad sa mga Lumad gikan sa pagka-makalolooy nga hataganan ngadto sa pag-ila sa ilang IKSPS (Indigenous Knowledge, Systems, Practices and Spirituality) nga kabilin nila sa ilang mga katigulangan;
• Mahatagan unta sa sunod tuig nga kasaulogan (Year of the Mission, 2020-2021) og igong pagtagad ang Yutang Kabilin sa mga Lumad; ug
• Mohimo og kalihukan ang tibuok Simbahan sa Pilipinas, sa tanang hut-ong ug ang-ang, sa pagpangayo’g pasaylo ngadto sa atong mga Lumad nga katigulangan ug kaliwatan, sama sa gihimo ni St. John Paul 2 niadtong Marso 12, 2000 diha sa iyang homiliya sa Vatican uban sa pag-ingon, “Isip sumusunod ni Pedro, ako nangayo ning Tuig sa Kalooy ang Simbahan … moluhod atubangan sa Dios ug mangayo og pasaylo sa tanang nangagi ug kasamtangang mga sala sa iyang mga anak ….”

Kap-ata’g tulo na ka tuig gikan sa pagtukod sa CBCP sa Komisyon alang sa mga Lumad. Kawhaa’g siyam gikan sa PCP 2. Kawhaa’g tulo na ka tuig gikan sa pagpakanaog sa IPRA. Mo-lima ka gatos ka tuig na gikan sa sugod pag-anhi sa mga misyonaryo. Karong 2020, ang Katilingbang Lumad apil na sa panagduyog-ambitay, panaghiusa ug pag-misyon sa kinatibuk-ang Simbahan sa Pilipinas. Aron kini matuman, si Sto. Papa Francis midasig diha sa iyang homiliya didto sa Maldonado, Peru niadtong 2018:

Kinahanglan hinanali natong ilhon ang mahinungdanong nilang (mga Lumad) tampo ngadto sa katilingban, ug dili ipaubos ang ilang kultura ngadto sa pagkaanindot lang o sa pagkatalan-awon o paghandum sa karaang pamaagi sa kinabuhi…. Tabangi ang inyong mga Obispo … nga makig-uban kaninyo ngadto sa usa ka malangkobong panagduyog-ambitay, aron pag –umol og Simbahan … nga dunay lumadnong dagway.

Cynthia N. Masinaring
Diocese of Tagum
10/8/20