Ang bokasyon ni Titser Fritz

Ang pagtudlo matud pa usa ka tawag, usa ka bokasyon. Mao nang atong basahon ug pamalandungan ang kwento ni Fritzi Junance Magbanua.

* * * * * *

“Fritz! Congrats! Gradweyt na ka. Asa man ka magtrabaho karon?” ingon sa akong amigo.

“Nag-apply ko sa usa ka pribadong eskwelahan. Matud pa, ang ilang curriculum pang IP. Kay lumad man ko, nakaangay ko sa maong tumong. Nakasulay na bitaw ko magtudlo sa mga bata diri sa syudad, sulayan na pud nako didto sa bukid,” mapahiyomon kong mitubag kaniya.

“Aw, ikaw gud. Sayang ka, magpabukid ra diay ka. Daghan opportunities sa imo, oi. Pwede ka kuhaon sa imong auntie didto sa abroad,” pakonsensya niyang ingon.

Mihilom lang ko, pero sa akong hunahuna – excuse me, kay sa langyaw ba diay ko magserbisyo? Masaya sila.

Na-asayn ko sa lugar nga hilit kaayo, pait kay walay signal! Hahay, malutas na gyud ko ani. Dili nako maka-apdeyt sa akong mga higala. Goodbye FB! Goodbye junkfood! Sige lang, basin maanad ra ko ani nga kinabuhi.

Unya, perti kalayo! Kinahanglan magmotor ug 3 hours aron makaabot sa sentro Ipil-ipil. Pagdunggo sa maong sentro, pandamay dili pa diay, 3 hours pa baktas.

“Dili na makakaya ang motor padulong didto, ma’am. Guba kaayo ang dalan. Ginaagian man gud sa sadam, kutob ra ta diri,” matud pa sa driver. Makalagot man ning sadam uy! Kaning logging-logging ba,” syagit nako, pero sa hunahuna ra.

Nawala ra dayon akong kalagot sa sadam pagkakita nako sa daghang bata. “Ma’am, mao ni sila imong estudyante, ganina pa naghulat sa imong pag-abot. Wala gyud eskwelahan sa ilang lugar maong excited kaayo sila makita ilang titser,” paila-ila dayon ni Datu. Nalipay ko sa pagtan-aw sa mga bata: naay gamay ug dagko na. Sa pikas bahin, naluoy ko kay sa edad nila nga 9,10,12 ug 13 wala pa naka-Grade 1. Dali-dali dayon nilang gibahin ang bugas nga dala nako aron pantay ang pagbitbit. Ang isa ka bata, gikuha akong bag. Siya na daw ang magdala. Hayahay kaayo ko okay wala koy dala.

Nagsugod na mi’g baktas. Niagi mi sa lalom ug lapok nga dalan, abi nako mao lang to ang subayon, naa pa diay sapa. Hu huh u. Dagko nga bato, lakang sa batang, suong sa kakugunan, danlog ug pasubida pa gyud ang dalan. Natangtang na dayon ang heels sa akong sandals. Tsinelas na lang. Pipila lang sa mga sakripisyo nga angay lampasan. Mabati nako sa mga bata nga dili nila gusto masakitan o matumba ko sa paglakaw. Amping kaayo sila sa paggunit nako. Ang uban maulaw makig-istorya. “Maayo gani, ma’am, nisugot ka magtudlo sa amoa,” ingon sa usa ka bata. Sa way pagduha-duha, miingon ko, “kay panginahanglan man,” dala pahiyom.

Dili nako ma-isplika nganong nag-antus ko ani nga trabaho. Daghan man unta kapilian ug ka-aplayan sa syudad. Mas hayahay pa didto kay magsakay lang, naay kuryente, stable ang signal, duol ang tubig ug dako pa gyud ang sweldo. Ngano man gayud? Mao ni akong hunahuna samtang nagsubida nga nag-apas sa akong ginhawa. “Pahulay sa ta, luya na akong tuhod,” sulti nako nga naghangak.

Human pa sa kapin oras, nakaabot ra gayud mi sa baryo. Nakig-ila-ila dayon ko sa Datu ug sa mga tao. Daghan kaayo nag-alirong nga mga bata. Makita nako sa ilang mata ang dakong kalipay kay naa na silay eskwelahan. Ang mga ginikanan, dali-dali dayon sila nagpalista sa ilang mga anak. Imbes Grade 1 ug preschool lang ang kayang itukod, nay nagpalista ug grade 2 ug Grade 3. Wala koy mahimo, luoy man pud kung dili atimanon, uhaw sila sa edukasyon. Unsaon nako ni nga duha ra mi ka titser!

Nianang gabhiona, nag-istorya mi ni Datu samtang nanihapon. “Dako gyud among pasalamat, ma’am, kay diri ka nagtudlo sa amoa,” saysay ni Datu.

“Salamat pud sa mainiton ninyong pagdawat. Ang ako lang gikabalak-an kay tungod sa kalayo, kung unsa man, dili ko kapangayo ug tabang sa among principal, wala pa gayud signal diri,” ingon nako kay Datu.

“Ayaw kabalaka, ma’am. Walay makahilabot nimo, kay titser ka namo. Kami ang nangayo ug magtutudlo diri, maong ampingan ka namo,” paghatag ug pasalig ni Datu. Kahilakon ko sa iyang gisulti. Wala nako ni nabati sukad.

“Lain pay ato, Datu, kamusta na ang atong school building?” pangutana nako.
“Wala pa baya nahuman, ma’am; daghan pag kulang,” tubag niya.

“Kung mao, kinahanglan ta magmiting ugma. Magsugod na ang klase unya wala pay klasrum ang mga bata, lisod pud,” sugyot nako.

Kinaugmaan, sayo nagtapok ang mga Datu gikan sa nagkalain-laing komunidad uban ang mga ginikanan. Gihisgutan namo ang pagpapaspas sa building. Nalipay ko kay nagkasabot ra dayon sila nga kinahanglan magtinabangay ug kumpasan ang construction.

Temporaryong nagklase mi sa purok. Dili ko katoo sa ihap sa akong mga estudyante –129 tanan! Unsaon ko ni? Ang akong gibuhat, tibuok buntag kay Grade 1 akong klasehan. Pagkahapon na ang Grade 2 ug Grade 3. Sulbad kaayo! Sa unang adlaw sa akong pagklase lisod kaayo! Dili gyud mi magkasinabot sa mga bata, lahi ilang lenggwahe nga gamit. Pipila lang pud ang makasabot sa ilaha ug Bisaya.

Nagpadayon among klase hangtud nagbalhin na mi sa bag-ong tukod nga school building. Bunga kini sa panaghiusa sa komunidad maong nahuman dayon kini. Dili ma-drowing ang dagway sa kalipay sa mga ginikanan hilabina ang mga bata. Nag-inilugay sila dayon sa lingkuranan.

Sa pipila ka bulan nga pagpuyo salugar, nakakat-on nako sa ilang lenggwahe, bakikaw pud lagi. Pero bahala na, makasabot lang ang mga bata sa leksyon. Dili pwede nga “A” is for apple kundi “A” is for aguloy. Nahimong epektibo ang mga leksyon ug nagkasinabot ra mi sa madugay.

Inig hapon, human sa klase, abtik dayon miingon si Datu sa mga bata nga kuhaan ko’g kahoy pangsugnod ug tubig mainom. Naa puy ubang ginikanan mokalit lang abot sa staff house nga maghatag ug gulay, mais ug kamote. Grabe gyud ang ilang pag-atiman sa akoa; morag dili nila gusto nga mohawa na ko sa ilang lugar. Kada gabii, gimanduan sa Datu ang mga batang babae nga kuyogan ko sa pagtulog para daw naa koy kauban ug dili ko mingawon.

Milabay ang pipila ka bulan, nasuod na ko sa mga bata. Tungod sa ilang ka-pursigido, nadasig kaayo ko nga magpadayon sa pagtudlo. Diha na nako nabati nga nakaangay na diay ko sa kahimtang nga walay kuryente, walay signal, lisod nga dalan ug layo ang tubig.

Tinuod, lisod ug pobre gyud kini nga kinabuhi; apan mao na seguro kini ang pinakamalipayon nga akong nasinati. Kinasing-kasing nako nga gihatag ug giambit akong kaalam sa ilaha. Fulfilled ko niini. Sa akong hunahuna, dinhi ko mahimong tinuod nga titser. Ug tinuod pud nga estudyante, unsaon nga mabuhi ug simple, ug mahimong malipayon uban sa mga batang lumad sa kabukiran. (Reprinted from Sibol, Liberating Education for All, Education for Development Institute)