Ang mga ‘Inay-Itay’

Happy Fathers’ Day sa tanang Padre de Pamilya, Papa, Daddy, Ama, ug Tatay. Bulahan ang mga pamilya nga kumpleto sa Nanay ug Tatay nga magtambayayong adlaw-adlaw. Apan aduna pud mga pamilya nga nag-inusara na lang ang Nanay sa pagbuhi sa mga anak. Tungod ba kaha kini kay ang Tatay mipanaw na ngadto sa sabakan sa Diyos o di kaha mipanaw ngadto sa sabakan sa laing babaye?

Nakaila nako si Arlene didto sa usa ka dagat, mga 50 anyos siya, adunay usa ka anak nga babaye ug duha ka apo nga gagatas pa. Aduna siya’y physical defect sa iyang buko-buko. Bisan makabuak ug ulo ang kainit sa adlaw, nagyaka si Arlene ilawom sa usa ka punuan sa kahoy sa daplin sa baybay. Matud niya, namaling siya ug similya sa bangus kay iyang ibaligya sa punong didto sa Digos; tag P25 matag 200 ka similya.

Alas dose na kadto sa udto apan wala pa kuno siya’y pamahaw kay kinahanglan makatigum siya ug 5,000 ka similya aron dili malugi sa biyahe. Adlaw-adlaw mamaling siya maglaum nga makakuha ug igo-igo nga madala sa Digos. Kung walay similya, magasuroy siya ug isda dinha sa mga high-end nga subdibisyon nga iyang malantaw gikan sa iyang payag sa baybay. Kinahanglan kuno mokita jud siya ug kwarta kada adlaw aron makapalit ug pagkaon ug gatas para sa iyang duha ka apo.

‘Arlene, asa man diay ang imong bana?’ Mitubag siya ‘Nawala, dugay na. Ang akong anak babaye wala kahuman ug eskwela kay sayo nabuntis. Kung dili ko maningkamot, mapasmo sa gutom ang mga bata’. Gitunulan nako siya sa akong baon nga empanada.

Gidawat niya kini unya miduko siya pagbalik aron magpadayon sa iyang gibuhat nga pag-ihap sa mga similya. Mipahiyum siya kay nakakuha na kuno siya ug 3,000 ka similya apan nabalaka pud siya kay hapit na mohunas ug wala na siyay makuha. Ugma na pud.

Si Leticia Arnado usa ka seksi ug always happy nga beautician — manicure, pedicure ug hair care. Nag-edad 60 ug aduna’y upat ka anak. Overseas Filipino Worker (OFW) siya kaniadto sa Riyadh ug Malaysia.

Isip solo parent, nagtrabaho siya sa lain-laing parlor basta mokita lang ug kwarta aron pambayad sa tuition ug allowance sa iyang upat ka anak. Gibale-wala niya ang kakapoy ug ang kaugalingong kalipay.
Gitudloan niya ang iyang mga anak sa pagdawat ug pagmahal sa yano nga kahimtang, sukwahi sa ila unta kahayahay kung OFW pa siya. Matud pa niya: “Basta gipasabot nako pirmi sa akong mga anak nga ang material nga butang mawala lang ug dili madala inigkamatay nato, apan ang kaalam sa tawo madala niya maskin asa ug kanus-a. Tan-awa lang ninyo ang akong mga paningkamot aron makahuman jud mo. Kalooy sa Diyos, nakahuman silang tanan.”

Ang tulo ka lalake ni graduate isip mga scholars sa University of Southeastern Philippines (USEP) sa kursong Education, Information Technology ug Electrical Education; ang nag inusarang anak na babaye ning graduate sa kursong Social Work sa University of Mindanao.

“Wala gyud ko gipasagdan sa Ginoo. Karon ang akong kita para sa akoang adlaw-adlaw nga gastos lang kay nagsarili man ko ug puyo. Dili ko mosugot kuhaon sa akong mga anak. Naanad na ko nga independent. Lipay kayo ko magtan-aw nga gihatagan ug bili ang akong mga kayod ug sakripisyo para sa ilaha,” dungag niya.

Bahin sa iyang bana, dugay na niya kining napasaylo apan wala siya nakig-uli. Wala pud niya gibawalan ang mga anak nga makigkita sa ilang amahan.

Si Arlene ug si Leticia, mga kabus apan “no retreat, no surrender” sa pagsalig sa Ginoo, sa pagpakigbisog sa mga pagsulay sa kinabuhi. Doble-kayod, doble magmahal tungod kay ilang gihulipan ang pagkakulang sa amahan. Bulawanon ang pagka-ginikanan. Naay daghan nga sama kanila, mga Dakilang ‘INAY-ITAY, ‘padre de pamilya’. Saludo ko sa ilang tanan. (Marian Carmela Raquel. Photo credits Misyonero nga Kabus)